Vịnh Phật – Nguyễn Công Trứ

Thuyền từ⁽¹⁾ một lá vơi vơi,
Bể trần chở biết bao người trầm luân⁽²⁾.
Thiên thượng thiên hạ vô như Phật⁽³⁾
Nhỏ không trong mà lớn cũng không ngoài.
Chiếc thuyền từ một lá vơi vơi,
Vớt chìm đắm đưa người lên cõi tĩnh.
Chữ kiến tính cũng là suất tính⁽⁴⁾,
Trong ống dòm⁽⁵⁾ đổ tiếng hư vô.
Kẻ muốn đem nhân kỳ nhân, hoả kỳ thư, lư kỳ cư⁽⁶⁾,
Song đạo thống⁽⁷⁾ hỏi rành rành công cứ⁽⁸⁾.
Bạng y thiên lý hành tương khứ,
Đô tự nhân tâm tố xuất lai⁽⁹⁾.
Bát khang trang⁽¹⁰⁾ chẳng chút chông gai,
Cùng nghiêng ngả một dòng Hà Lạc⁽¹¹⁾.
Trong nhật dụng⁽¹²⁾ sao rằng đạo khác,
Cái luân hồi chẳng ở đâu xa.
Nghiệp duyên vốn tại mình ra,
Nơi vuông tấc⁽¹³⁾ đủ thiên đường địa ngục.
Vì chưa thoát lòng trần mắt tục,
Nên mơ màng một bước một khơi.
Khiến cho phiền muộn Như Lai.

Nguồn: Nguyễn Công Trứ cuộc đời và thơ do Đoàn Tử Huyến chủ biên, NXB Lao động, 2011

* Chú thích:

⁽¹⁾ Thuyền từ: thuyền của nhà Phật, dịch ở chữ “từ phàm” (buồm từ) trong kinh Phật ra.

⁽²⁾ Trầm luân: chìm đắm

⁽³⁾ Trên trời và dưới trời không ai bằng Phật, câu của đức Thích Ca nói khi mới sinh ra: “Thiên thượng địa hạ, duy ngã độc tôn” (Trên trời dưới đất duy ta là một).

⁽⁴⁾ Kiến tính: thấy rõ cái tính của mình, chữ kinh Phật. Suất tính: noi theo cái tính của mình.

⁽⁵⁾ Trong ống dòm: lấy điển chữ Dĩ quản khuy thiên (lấy ống dòm trời), ý chê những người thiển cẩn.

⁽⁶⁾ Đuổi người, đốt kinh, lấy chùa ở. Câu này ở trong bài Phật cốt của Hàn Dũ đời Đường.

⁽⁷⁾ Đạo thống: giường mối của đạo.

⁽⁸⁾ Công cứ: mọi người đều theo.

⁽⁹⁾ Đạo dựa theo lẽ trời ra, Đều bởi tự lòng người lại.

⁽¹⁰⁾ Bát là đồ dùng của nhà chùa; khang trang là rộng rãi; ý nói đạo Phật rộng rãi.

⁽¹¹⁾ Hà Lạc: do chữ “Hà đồ Lạc thư”: Đời vua Phục Hy có con long mã dâng đồ ở sông Hà, vua nhân đó mà hoạch ra bát quái; đời vua Đại Vũ có con rùa đem thư ra sông Lạc, vua nhân đấy mà chế ra cửu trù.

⁽¹²⁾ Nhật dụng: ngày thường dùng.

⁽¹³⁾ Vuông tấc: do chữ phương thốn ra, tức là lòng người.