Với cuốn sách đầu tay “The Discomfort of Evening”, nhà văn người Hà lan Lucas Rijneveld, 29 tuổi đã được vinh danh là người chiến thắng giải thưởng Man Booker quốc tế 2020. Rijnevedl là người trẻ tuổi nhất đoạt giải trong lịch sử của giải thưởng. “Cuốn sách đặt trong hoàn cảnh thế giới đang trở nên bất ổn và ở thời điểm mất tập trung này, hoàn toàn là “một mầm giống” có thể bắt rễ trong tâm hồn người đọc để chiêm nghiệm cuộc sống”. Trưởng Ban Giám khảo Man Booker nói.

Nhà văn Lucas Rijneveld ưa dùng đại từ “họ” trong tác phẩm của mình, đã đánh bật các tác phẩm xuất sắc khác như The Memory Police (tạm dịch: Cảnh sát kí ức) của Yōko Ogawa (Nhật Bản), The Adventures of China Iron (tạm dịch: Những cuộc phiêu lưu của China Iron) của Gabriela Cabezón Cámara (Argentina), Tyll (tạm dịch: Vải tuyn) của Daniel Kehlmann (Đức), Hurricane Season (tạm dịch: Mùa bão) của Fernanda Melchor (Mexico) và The Enlightenment of the Greengage Tree (tạm dịch: Sự giác ngộ của cây) của Shokoofeh Azar (Iran), để nhận giải thưởng trị giá 50.000 bảng Anh cho tiểu thuyết hay nhất được dịch sang tiếng Anh. Giải thưởng này sẽ được chia đều cho dịch giả Michele Hutchison.

Ở tuổi 29, Lucas Rijneveld là người chiến thắng Booker quốc tế trẻ tuổi nhất, nhiều hơn một tuổi người chiến thắng Giải Booker trẻ tuổi nhất, Eleanor Catton, 28 tuổi khi cô ấy giành được giải thưởng cho cuốn sách The Luminaries (tạm dịch: Ánh sáng) vào năm 2013.

Tác phẩm The Discomfort of Evening được viết bằng tiếng Hà Lan, xuất bản lần đầu vào tháng 1/2018. Bản tiếng Anh được Michele Hutchison chuyển ngữ xuất bản vào tháng 3/2020. Là một cuốn sách bán chạy nhất ở Hà Lan, The Discomfort of Evening kể về Jas, một cô gái sống trong một gia đình nông dân sùng đạo Cơ đốc giáo, có anh trai chết trong một vụ tai nạn sau khi cô gái ước người anh sẽ chết thay con thỏ của mình. Chìm trong đau buồn, mất mát, gia đình cô tan vỡ khi cô có những tưởng tượng ngày càng nguy hiểm.

Giống như nhân vật Jas trong tác phẩm, Rijneveld lớn lên trong một cộng đồng tôn giáo nghiêm ngặt tại vùng nông thôn của Hà Lan và anh trai 12 tuổi của nhà văn qua đời do xe bus khi Rijneveld mới 3 tuổi.

Marieke Lucas Rijneveld là một cây viết trẻ đang ghi được những dấu ấn trong văn học Hà Lan. Được xác nhận là có giới tính nam, nhưng Rijneveld luôn coi mình là người ở giữa hai giới tính: “Hồi nhỏ, tôi cảm thấy mình là một cậu con trai. Tôi ăn mặc và cư xử giống con trai. Nhưng trẻ con ở độ tuổi đó thường không xác định giới tính rõ ràng. Theo thời gian, khi sự phân định trở nên rõ nét hơn, tôi mặc đồ giống con gái và trở thành một thiếu nữ. Đến khi 20 tuổi, tôi trở lại làm cậu con trai giống như hồi tiểu học”.

Dù là một nhà văn có những thành công rõ nét, song Rijneveld vẫn tiếp tục làm việc trong một trang trại bò sữa. Rijneveld chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn đầu năm nay: “Làm nông nghiệp giúp tôi có cơ sở. Những con bò là người bạn tốt nhất của tôi; Tôi thích dọn dẹp và làm sạch chuồng trại”.

Với chiến thắng của mình, Lucas Rijneveld bày tỏ: “Tôi chỉ có thể nói rằng tôi tự hào như một con bò có bảy bầu vú” và gọi đó là “một vinh dự lớn”. Trong bài phát biểu nhận giải, Rijneveld nói rằng, mình đã viết dòng chữ “không ngừng nghỉ” trên bức tường đối diện bàn làm việc khi viết tiểu thuyết. “Ngày nay, khi thế giới bị đảo lộn và dần bộc lộ những mặt tối của nó, tôi thường nhớ đến dòng chữ đó. Vì vậy, hãy viết, đọc, thắng, thua, yêu nhau và hãy không ngừng nghỉ”.

Từng chia sẻ với The Guardian vào tháng 3/2020 rằng mặc dù cuốn sách đã được xuất bản bằng tiếng Hà Lan vào năm 2018, nhưng cha mẹ của Rijneveld vẫn chưa đọc cuốn sách. “Tôi hi vọng rằng cha mẹ tôi sẽ đọc nó một ngày nào đó và tự hào; rằng họ sẽ hiểu đó là một cuốn tiểu thuyết, tuy không phải nói tất cả về họ”. Đến tháng 4/2020, nhà văn nói với New York Times rằng mẹ của mình đã đọc cuốn sách.

Ted Hodgkinson, chủ tịch ban giám khảo của International Booker cho biết ban giám khảo đã đọc và xem xét 124 cuốn sách, được dịch từ 30 ngôn ngữ. Sau đó họ chọn được 6 tác phẩm từ 6 “người đặc biệt” ở vòng rút gọn. Cuối cùng, ban giám khảo đã “nhất trí đánh giá cao” cuốn tiểu thuyết “nội dung và điêu luyện” của Rijneveld.

Nhận xét về cuốn sách chiến thắng năm nay, Ted Hodgkinson, Trưởng Ban giám khảo cho rằng tiểu thuyết đã “hoàn toàn thu hút sự chú ý của người đọc” ngay từ trang đầu tiên. Góc nhìn sáng tạo của một đứa trẻ, cũng như bản dịch xuất sắc của dịch giả đã khiến bất cứ ai cũng sẽ muốn bước chân vào thế giới đó ngay lập tức.

Ông còn gọi đây là một tác phẩm gây “sốc”. Cuốn sách bàn đến những khía cạnh khó khăn của cuộc sống: Cái chết bất ngờ của người anh trai, nỗi mất mát khôn nguôi của một gia đình, nền giáo dục sùng đạo, bối cảnh khá khắc nghiệt tại một nông trại ở Hà Lan. Tất cả đều quá khó khăn, khắc nghiệt với một đứa trẻ. Tuy vậy, tác phẩm đã gợi ra những tò mò, cái nhìn mơ mộng dựa trên những khó khăn của hoàn cảnh. The Discomfort of Evening sẵn sàng đưa người đọc vượt qua những tăm tối, lo ngại, khiến thế giới trở nên mới mẻ. Cuốn sách đặt trong hoàn cảnh thế giới đang trở nên bất ổn và ở thời điểm mất tập trung này, hoàn toàn là “một mầm giống” có thể bắt rễ trong tâm hồn người đọc để chiêm nghiệm cuộc sống.

Hội đồng Man Booker vốn lên kế hoạch trao thưởng vào 19/5 nhưng ban tổ chức giải thưởng đã quyết định hoãn lại đến ngày 26/8 do ảnh hưởng nghiêm trọng của đợt bùng phát virus corona. Các cuốn sách trước đây từng chiến thắng giải thưởng danh giá này bao gồm: The Vegetarian (Người ăn chay) của Han Kang (2016), A Horse Walks into a Bar (Con ngựa bước vào quán bar) của David Grossman (2017), Flights (Những chuyến bay) của Olga Tokarczuk (2018) và Celestial Bodies (tạm dịch: Thiên thể) của Jokha Alharthi (2019).

Hội đồng Giám khảo của Giải thưởng Man Booker 2020 năm nay gồm: Ted Hodgkinson – Trưởng bộ phận Văn học và lời nói tại Trung tâm Southbank – Chủ tịch Ban Giám khảo; các ủy viên là Lucie Campos, giám đốc Villa Gillet, trung tâm viết văn quốc tế của Pháp; Jennifer Croft, dịch giả cùng chia giải thưởng năm 2018 cho bản dịch tiểu thuyết Những chuyến bay của Olga Tokarczuk; nhà văn kì cựu người Mĩ gốc Mexico Valeria Luiselli, và nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ Ấn Độ – Jeet Thayil.

Man Booker quốc tế là giải thưởng văn học quốc tế thành lập năm 2004, bổ sung cho giải Man Booker, trao hai năm một lần cho một tác giả còn sống thuộc bất cứ quốc tịch nào, với toàn bộ tác phẩm xuất bản bằng tiếng Anh hoặc có thể dịch sang tiếng Anh nhằm tôn vinh “sự sáng tạo không ngừng, sự phát triển và sự cống hiến toàn diện cho văn học hư cấu trên phạm vi thế giới”. Đây là năm thứ 5 giải Man Booker quốc tế vinh danh một tác phẩm thay vì tác giả.

Bình Nguyên