I. Tìm hiểu chung
– Giá trị nội dung
- Ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu.
- Phê phán, nêu ra bài học đích đáng cho nhu nhược, tham lam, bội bạc.
– Giá trị nghệ thuật
- Lặp lại tăng tiến tình huống truyện.
- Đối lập tương phản, nhân hóa giữa các nhân vật.
- Yếu tố tưởng tượng, hoang đường.
- Kết cấu vòng tròn: Người vợ lại quay về với cái máng lợn sứt mẻ.
- Câu chuyện hấp dẫn và mang ý nghĩa sâu xa.
– Ý nghĩa tượng trưng của hình tượng cá vàng
- Tượng trưng cho sự biết ơn, tấm lòng vàng của nhân dân đối với những người nhân hậu. Đại diện cho lòng tốt, cái thiện.
- Tượng trưng cho chân lí của dân gian: Trừng trị đích đáng những kẻ tham lam, bội bạc
II. Trọng tâm kiến thức
a. Mụ vợ ông lão đánh cá
| Đòi hỏi | Thái độ với chồng | Cảnh biển | Nhận xét |
| Máng lợn mới | Mắng ông là đồ ngốc | Gợn sóng êm ả | Của cải, vật chất |
| Một cái nhà rộng | Quát ông là “đồ ngu” | Đã nổi sóng | |
| Nhất phẩm phu nhân | Mắng như tát nước” Đồ ngu” | Nổi sóng dữ dội | Của cải, danh vọng |
| Nữ hoàng | Giận dữ tát “mày cãi à?” | Nổi sóng mù mịt | Của cải, danh vọng, quyền lực |
| Long Vương | Nổi cơn thịnh nộ, sai người lôi tới | Dông tố, nổi sóng ầm ầm | Địa vị đầy quyền uy |
– Thái độ
- Đối với cá vàng: Đòi hỏi ngày càng cao và quá đáng → Tham lam
- Đối với chồng: Sự bội bạc của mụ vợ ngày càng tăng lên → Độc ác, bôi bạc, dữ dằn, thô lỗ.
– Nghệ thuật: Miêu tả lặp lại, tăng tiến
→ Là người có lòng tham vô độ.
⇒ Phê phán, lên án lòng tham quá mức của con người.
b. Ông lão đánh cá
– Hoàn cảnh
- Sống ở túp lều nát
- Ngày ngày thả lưới, vợ dệt vải.
→ Nghèo, chăm chỉ.
– Phẩm chất đáng quý: Có lòng nhân hậu, cứu giúp cá vàng không đòi hỏi trả ơn.
– Điều đáng trách
- Nhu nhược trước những đòi hỏi quá đáng của mụ vợ
- Bị vợ hành hạ nhưng không có phản ứng gì.
→ Lương thiện, hiền lành, nhân hậu, độ lượng, nhu nhược.
⇒ Là người vừa đáng thương nhưng cũng vừa đáng trách.
c. Phản ứng của biển xanh
– Trong truyện ông lão ra biển 5 lần, mỗi lần như thế cảnh biển lại thay đổi.
- Lần 1: Biển gợn sóng êm ả
- Lần 3: Biển xanh nổi sóng dữ dội
- Lần 4: Biển nổi sóng mù mịt
- Lần 5: Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm
→ Cảnh biển thay đổi tượng trưng cho thái độ rõ ràng của nhân dân trước lòng tham giàu sang phú quý.
– Nghệ thuật: Lập lại tăng tiến.
e. Kết thúc truyện
– Với ông lão
- Không mất gì, chỉ như vừa qua cơn ác mộng, được trả lại cuộc sống bình yên
– Với mụ vợ
- Tất cả trở lại như xưa → Bị trừng phạt đích đáng ⇒ Cá vàng trừng trị mụ vợ vì cả hai tội tham lam và bội bạc.
