Lâu nay, có một chi tiết cơ hồ đã trở nên “nhạy cảm” liên quan đến sách của nhà văn Vũ Trọng Phụng (1912-1939) mà những ai quan tâm đều trông chờ tin tức, ấy là vẫn chưa tìm thấy bản in sách lần đầu tiểu thuyết “Số đỏ”!
 |
 |
Một số bạn am hiểu thị trường sách báo cũ cho biết, người ta đã từng đặt giá 250 – 300 triệu VNĐ để có được bản “Số Đỏ” nhà Lê Cường 1938 này!
Ta biết, Số đỏ ra mắt lần đầu tiên dưới dạng truyện đăng đều kỳ trên tuần san Hà Nội Báo, (từ số 40, ra ngày 07.10.1936) liên tục 16 kỳ, cho đến khi tuần báo này bị cấm (số 55, ra ngày 20.01.1937), tức là truyện chưa đăng hết. Sau đó, toàn bộ 20 chương truyện Số đỏ được nhà in Lê Cường (88 Phố Huế, Hà Nội) xuất bản lần đầu thành sách riêng vào năm 1938.
Bản in hoàn chỉnh lần đầu toàn bộ 20 chương Số đỏ ấy (bản Lê Cường 1938), suốt nhiều năm dài dường như đã được xem là mất văn bản, là vì tại mấy thư viện lớn sách này đều không có hoặc từng có nhưng đã bị mất; trên thị trường sách báo cũ suốt nhiều năm, ít ra từ những năm 1980s cho đến gần đây, đều không thấy xuất hiện ấn bản này.
Người ta chỉ còn tìm thấy 2 bản in tái bản sớm hơn cả: bản in của Nxb. Minh Đức (Hà Nội, 1946), và bản in của Nxb. Mai Lĩnh (Hà Nội, 1952). Điều chắc chắn là cả hai bản này đều in theo bản Lê Cường 1938, vì nếu chỉ theo các số Hà Nội Báo thì không thể có đủ 4 chương cuối. Các bản in lại tiểu thuyết Số đỏ tại Hà Nội hoặc Sài Gòn, từ năm 1957 trở đi cho đến tận những năm 2010s, đều sử dụng phiên bản từ một trong hai bản Minh Đức 1946 hoặc Mai Lĩnh 1952. Nếu khảo sát chi tiết sẽ thấy tình trạng dị bản nảy sinh ở các bản in Số đỏ khác nhau là khá phồn tạp, trên đại thể câu chuyện do Vũ Trọng Phụng kể tuy đã chịu những sai chệch nhất định, nhưng vẫn chưa bị mất mát quá lớn.
Và rồi tin vui rốt cuộc cũng xuất hiện. Từ giữa năm 2019 này, qua trao đổi giữa các thành viên cũ của diễn đàn “Sách xưa”, tôi được biết có một cuốn “Số đỏ” bản in Lê Cường 1938 hiện thuộc sở hữu của một bạn chơi sách cũ ở Tp.HCM., bạn Nguyễn Ngọc Hoài Nam. Tôi đã liên lạc với bạn Hoài Nam, xin bạn một bản chụp các trang của ấn bản này, và gần đây các bạn của bạn Hoài Nam đã gửi cho tôi những trang chụp từ sách “Số đỏ” bản Lê Cường 1938.
Vậy là đã có hiện vật thật để biết rõ, cuốn sách in lần đầu tiểu thuyết “Số đỏ” vẫn có ít nhất một bản còn lưu giữ được, sau 80 năm kể từ khi được in và phát hành (1938). Đây là tin rất hay đối với người trong giới nghiên cứu như tôi. Còn nhớ, từ dăm năm trước, khi làm khảo dị giữa các bản in để hoàn thành công trình “Nghiên cứu văn bản tiểu thuyết Số Đỏ” (Nxb. Văn hóa văn nghệ, Tp.HCM., 2017), tôi vẫn buộc phải để trống dữ liệu của bản B tức bản Lê Cường 1938, là bản in lần thứ hai, kể từ sau bản đăng trên Hà Nội Báo. Nay được cung cấp các trang của bán Lê Cường 1938, hẳn là tôi phải để thời gian bổ sung công trình kể trên.
Đối với giới văn học và bạn đọc có quan tâm, tin tức về sự tồn tại đến hôm nay cúa bản in sách “Số đỏ” lần đầu (1938), có lẽ giúp gia cố một niềm tin có lúc tưởng chừng trở nên mong manh, theo đó những gì đã được sáng tạo ra, được viết ra, được in ấn, dù trải qua những thời kỳ dài bị trôi dạt, bị vứt bỏ hoặc quên lãng, thì cũng không dễ gì bị biến mất, trở nên vô tăm tích.
Tin rằng vận hội tốt sẽ không chỉ đến với một cuốn “Số đỏ” này mà còn đến với nhiều cuốn sách khác nữa.
Lại Nguyên Ân
.){kind=link}